موریانه ها حشراتی با خلقت بسیار زیبایی هستند که متخصصین علوم کنترل آفات هنوز اسراری را در خلقت این حشره کشف ننموده اند .موریانه ها جزو معدود حشراتی هستند که دارای زندگی اجتماعی مافوق بشری بوده بنحوی که بهترین متخصصین ساختمان هنوز نتوانسته اند سازه ای در مقایسه با سازه های این حشره بسازند.
موریانه ها حشراتی با خلقت بسیار زیبایی هستند که متخصصین علوم کنترل آفات هنوز اسراری را در خلقت این حشره کشف ننموده اند .موریانه ها جزو معدود حشراتی هستند که دارای زندگی اجتماعی مافوق بشری بوده بنحوی که بهترین متخصصین ساختمان هنوز نتوانسته اند سازه ای در مقایسه با سازه های این حشره بسازند.
اسراری در خصوص نگهداری نوزادان و نگهداری ملکه از زمره اسراری می باشد که هنوز متخصصین در حال مطالعه بر روی آن هستند.
موریانه ها دارای مشخصات ظاهری :
بالدار یا بی بال و نسبتا کوچکی هستند. پهلوی سینه موریانه های بالدار که قهوه ای رنگ است دو جفت بال طویل و باریک قرار دارد.موریانه های بی بال ظاهرا" شبیه به مورچه هستند ولی رنگ آنها سفید وکمر آنها مانند مورچه باریک نیست. موریانه ها در مناطق گرم فراوان هستند و خسارت زیادی به لوازم چوبی لباسها و کاغذ و غیره وارد می کنند . بیش از دو هزار گونه موریانه در جهان شناخته شده است که تعدادی از آنها در ایران زندگی می کنند. قطعات دهانی موریانه ها از نوع ساینده و شبیه به ملخهاست بعضی از موریانه ها داخل ریشه درختان و علوفه می شوند ولی غالبا به چوب و الوار صدمه می زنند. زندگی موریانه ها بصورت اجتماعی است که اشکال مختلف کارگر / سرباز/ نر وماده در داخل هر لانه وظایف مخصوصی را بعهده دارند. کارگر هایا موریانه های بی بال معمولی که خسارت انها بخوبی مشهود میگردد.وظیفه جمع آوری غذا نگه داری لانه و تغذیه سایر فرمهای موریانه ها را بعهده دارند. تمام خانواده های موجود در راسته موریانه ها به صورت اجتماعات بزرگ و کوچک در محدوده سیستمی لانه ای و به صورت کلنی زندگی می کنند . ارتباط بین لانه ها و دنیای خارج بستگی به عادت مخصوص تغدیه ای گونه ها دارد . موریانه ها توانایی کنترل اقلیم داخل لانه خود را دارند. موریانه ها همه چیز خوارند و از مواد گیاهی ، الیاف ، فرآورده های پشمی و پنبه ای ، کاغذ دیواری ، چرم ، موکت ، لاستیک ، پوشش کابل ها ، جانوران نگهداری شده در موزه ها ، انواع چوب و فرآورده های چوبی تغذیه می کنند .
در کلیه مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر فعالیت زیاد دارند .عموما در محیط مرطوب و تاریک زندگی می کنند از طریق ایجاد دالان های زیرزمینی و کانال های سر پوشیده در سطح دیوارها ، ستونها و غیره بداخل ساختمان ها و محل های تامین مواد غذایی نفوذ میکنند . لانه ها ممکنست در اعماق خاک ، داخل تنه پوسیده درختان ، داخل چوبهای خشک یا اثاثیه چوبی داخل ساختمانها بناشوند. برخی دارای لانه آشکار در بالای سطح خاک می باشند تعدادی از موریانه ها از مواد چوبی تغذیه میکنند و با حفاری در چوبهای تر ادامه زندگی می دهند . موریانه های دروگر در چراگاه های خشک که درختان کمی دارند لانه سازی میکنند ، بعضی از موریانه ها از مواد گیاهی خشک تغذیه می نمایند تعدادی از موریانه ها بسته به شرایط محیطی لانه هایی ایجاد میکنند و موجبات خسارت به محصولات کشاورزی ، لوازم ساختمانی و ساختمانها را فراهم می آورند.
از 1800 گونه شناخته شده در دنیا 148 گونه به ساختمانها صدمه می زنند و خسارت آن چنان شدید است که داخل هر محدوده ای که انتشار یابند دیر یا زود الوارهای بی محافظ و یا وسایل چوبی به کار رفته در ساختمان ها تخریب می شود.موریانه هایی که در داخل خاک و زیر زمین دالان حفر می کنند توانایی آن را دارند که راهروهای خود را از خاک به درون آجر و حفره های داخلی دیوار باز نمایند گاهی تیر های شیروانی و چوب های سقف را مورد حمله قرار می دهند موریانه های چوب خشک ،گاهی در الوارهای دور از زمین حتی روی سقف نیز کلنی ایجاد می نمایند.
با توجه به پیشرفت علوم ابنیه سازی و خصوصا استفاده از مصالح مقاومی چون بتون و بتون های آرمه شاهد تغییر در ساختار کلنی سازی و ساخت کانالهای هوازی در این حشرات شده ایم . حتی با عکس برداری الکترونیکی از آرواره های ای حشره مشخص شده است که تعداد دنده های آرواره ها افزایش یافته و از 128 عدد دنده در آرواره ها به 234 دنده رسیده است که نشان از تفییرات در نسلهای جدید این حشره دارد.
در سالهای اخیر به سبب بالا رفتن مخارج تعمیر و نگهداری ، موریانه ها خسارات بسیاری به ساختمانها واردآورده اند خصوصا" در مناطقی که پروژه های خانه سازی ارزان قیمت و به تعداد زیاد وجود دارد و به برنامه های تعمیر و نگهداری اهمیتی داده نمی شود ساختمانها بیشتر در معرض حمله موریانه ها قرار میگیرند. انتشار موریانه ها ازمحلی به محل دیگر و حتی کشوری به کشور دیگر به راحتی امکان پذیر است افزایش تعداد ساختمان ها با تغییر روش ساختمان سازی موجب شده است که موریانه ها در کشورهایی که تا کنون مطرح نبوده اند به صورت آفت در آیند مثلا در مناطقی که خانه ها را از خشت و گل بدون استفاده از الوار می ساختند بنظر می آید که ساختمانها بدون موریانه باشند در حالیکه استفاده از تیر ، الوار و تغییر بافت ساختمانی سبب شده است که موریانه ها تکثیر یافته و مشکل آفرین شوند . تعداد اجتماعات موریانه های زیر زمینی بالغ بر هزار حشره است و جمعیت اجتماعاتی که در مناطق گرمسیری لانه های تپه ای می سازند به میلیونها حشره تخمین زده می شود به همین جهت حمله سریع و وسیع آنها به ساختمانهای جدید از حمله سایر موریانه ها مشخص تر است.
علامت مشخصه آلودگی به موریانه های زیرزمینی وجود خاک یا مخلوطی از شن وموریانه چوب جویده شده در الوارها است در همین حال لوله های خاکی یا راهروهای پوشیده که بر روی دیوارهای غیر قابل نفوذ بنا می شود خطوط ارتباطی بین لانه و غذا می باشد. اگر الوار با خاک تماس داشته باشد موریانه ها از زیر دالان های داخل خاک با چوب در تماس داشته بدون هیچگونه علامت مشخصه وارد الوار می شوند دیوارهای خشتی یا سنگی با ملات گل به حفره های ممتد راه را برای موریانه های الوار سقف ایجاد می کنند.
شروع کلنی موریانه ها با نر ها و ماده های بالدار می باشد این موریانه ها پس از جفتگیری بالهای خود را از دست می دهند در این مرحله موریانه ها سلول کوچکی در خاک ایجاد میکنند و ماده (ملکه ) تخم می گذارد ، پس از باز شدن تخم ، والدین از ذخیره بدن خود ، نوزادان را تغذیه می نمایند اولین سری کارگران کوچکتر از کارگران بعدی هستند در موریانه های چوب های خشک اولین دسته نوزادان تماما به کارگران تبدیل می شوند و یک موریانه سرباز هم تولید می شود. تا فعال شدن کارگران ماده تخمگذار که ملکه نامیده می شود دیگر تخم نمی گذارد و پس از آن شروع به تخمگذاری می کند و این کارگران هستند که از نوزادان نگهداری می کنند و تغذیه آنها را بر عهده دارند. کارگرها بعد از تغذیه از چوب و کاغذ آن را نیمه هضم نموده به سربازها وفرمهای جنسی می خو رانند.
تغذیه آنها بو سیله قی کردن از دهان یا اخراج غذا بصورت قرصهایی از راه مخرج است. فقط ناحیه سر موریانه ها محکم است و بقیه قسمتهای بدن آنها معمولا نرم می باشد. سربازها دارای سر مستطیل یا مثلثی شکل و ارواره های قوی هستند. بالدارها و فرم جنسی موریانه ها چشمهای مرکب دارند ولی سایر فرمها بعلت زندگی در خاک وتونلهای زیر زمینی فاقد چشم هستند.در صورتی که موریانه های بالدار در بین دو چشم مرکب فرو رفتگی کوچک وکمرنگی به نام فو نتانل داشته باشند از خانواده(Termitidae ( هستند. موریانگان بالداری که عضو فونتانل نداشته باشند. از خانواده ( Hodotermitidae) میباشند. در خوزستان و مناطق گرمسیر موریانه های بالدار معمولا در ماهای اسفند وفروردین از لانه خارج می شوند. خروج موریانه ها در هوای آرام و بعد از بارندگی معمولا در اوایل غروب صورت می گیرد. بالها معمولا پس از انجام پرواز کوتاه موریانه از نزدیکی سینه قطع می شوند. انتهای شکم موریانه ها یک جفت سرسی کوتاه قراردارد.
در نقاط دیگر کشور نیز کار شناسایی موریانه در حال اجرا می باشد که نمونه های آن شناسایی شده است و در کلکسیون گروه محققین دفع آفات ایران موجود می باشد که البته یکی از اهداف این جمع آوری کمک در نحوه مبارزه و کنترل این آفت می باشد که خود یکی از مهم ترین قسمتهای مبارزه با این حشره است
کلنی موریانه ها بر عکس مورچه و زنبور تعداد مساوی نر و ماده بالدار تولید می نماید. در داخل کلنی ( ملکه) و ( شاه) هر دو با هم زندگی می کنند. در فواصل معین داخل کلنی موریانه ها فرم جنسی بالدار تولید می کنندکه پس از پرواز کوتاه و جفتگیری باعث انتشارآلودگی موریانه زدگی می شوند.کلنی جدید موریانه در اثر جفت گیری ماده ونر داخل گودالی روی زمین تاسیس می شود. شاه وملکه موریانه ها زندگی طولانی دارند و در برخی از گونه ها ملکه تا پنجاه سال زیر زمین به تولید مثل خود ادامه می دهد.جفت گیری شاه و ملکه در تمام دوره زندگی ادامه پیدا می کند و بر طول و حجم ماده مرتبا افزوده می گردد. جمعیت یک کلنی بر حسب گونه آن بین صد تا یک میلیون است .
جمعیت هر کلنی عمدتا ازکارگر ها تشکیل شده کارگر ها از شاه و ملکه پذیرایی می کنند. وقتی جمعیت لانه زیاد می شود کارگرها بر تاسیسات ان می افزایند ونظافت ان را بر عهده می گیرند. در بعضی از گونه ها نوزادان وظیفه انجام کارکارگر ها را بعهده دارندو پس ازمدتی تدریجا کار کردن را رها می کنند. بسیاری ازکارگر های پیر بدون تولید مثل میمیرندولی برخی از آنها وظیفه دفاع از لانه یعنی کار های سرباز را انجام می دهند. سرباز ها تقریبا در تمام کلنی گونه های مختلف موریانه ها یافت می شوند.
بعضی از انواع سربازها آرواره های قوی و برخی دیگر سر نوک تیز دارندکه روی آن مایع بد بویی برای دفع دشمن ترشح می شود. وقتی به عللی شاه و ملکه موریانه ناگهان از بین بروند کارگرها نوعی از موریانه ها را که بالهای کوتاهی دارند برای جانشینی آنها غذا داده و پرورش می دهند. دگردیسی در بین کارگر و سرباز موریانه ها کمتر از شاه و ملکه است.کارگر ها تا حدود 4 سال عمردارند. غالب انواع موریانه های ایران دالانهایی داخل چوب تولید کرده باعث پوسیدگی آن می شوند و یا زندگی زیر زمینی دارند. درآفریقا و استرالیا بعضی از انواع موریانه ها لانه هایی بشکل ستونهای عظیم در سطح خاک می سازند وخود در داخل ان زندگی می کنند. درکلنی موریانه ها علاوه بر کارگران پوره ها(نوزادان) سن پایین هم فعالیت دارند اگر کلنی خوب رشد کرده باشد موریانه سرباز هم مشاهده می شود فعالیت موریانه ها با پیدا شدن افراد جنسی نر و ماده بالدار خاتمه می یابد ملکه چندین سال تولید مثل می کند وقتی قدرت تخمگذاری ماده ها از بین رفت و نرها از بین رفتند کلنی برای آنها جانشین تعیین میکند و بدین ترتیب کلنی توسعه می یابد (گاهی ارتفاع کلنی ها به چندین متر می رسد) .
روش های مبارزه با موریانه:
روش میکانیکی:
- پاکسازی محل ساختمان از مواد سلولزی
- حفاظت ساختمان از رطوبت در زیر یا اطراف ساختمان- رعایت بهداشت،تهویه مناسب،تامین روشنایی و تبادلات گازی با بیرون
روش های شیمیایی:
تزریق سموم استاندارد در مراحل مختلف ساخت فونداسیون ها خصوصا فونداسیونهایی که دارای قطر بیش از 50 سانتیمتر هستند
ساخت کامپوزیت های لایه ای جهت ایجاد ایزولاسیون در بستر های آهگی و ماسه ای
ایجاد سد های آتشی در لایه های مختلف خاک خصوصا در لایه های دیواره ها و ترکیب با مصالح جدید ساختمانی
ایجاد حفر های تله ای همراه با ایجاد مسمومیت های گوارشی برای کارگرانی که در مسیر حرکت به سوی کلنی ملکه هستند.
ساخت تله های انفجاری برای دستگاه گوارش سربازان و کارگرانی که حمل مواد غذایی را به سوی انبار کلنی حمل نموده که باعث ایجاد ترکیدن دستگاه گوارش حشره می گردد.
تهیه قارچ های سمی گوارشی برای ملکه به بوسله کارگرانی که کار تغذیه ملکه را بعهده دارند که با اینکار باعث مرگ ملکه خواهند شد .
ایجاد بوی محرک خطا در دستگاه ردیابی در کارگران که باعث ایجاد خطا در مسیر یافتن کلنی شده که باعث می گردد کارگران مسیر کلنی را گم کرده و نابودی کلنی و حشرات خصوصا ملکه را بدنیال خواهد داشت
ضدعفونی خاک سطح زیرین و اطراف ساختمان با سموم شیمیایی
کاربرد ملات سمی بر روی دیواره،پی و بدنه،زیر سقف،پشت بام و....
حفاظت چوب در مقابل حمله موریانه ها
استفاده از سموم شیمیایی تدخینی،مناسب و موثر
و بیش از 100 روش دیگر مبارزه که در صورت هر گونه مشکلی با اینجانب تماس گرفته تا راهنمایی لازم را در این خصوص خدمتتان بازگو نمایم.
راه های تماس:
09166158771
09361258366
ksdco@yahoo.com
